Ñalaande Winndere Ɗemɗe Muynaaɗe

E nder batu mum jooɗinoongu e lewru jolal (nuwambar) 1999, UNESCO (Fedde Ngootaagu Dowlaaji ngam Nehdi, Ganndal e Pinal) nanondirii e waɗtude 21 colte Ñalaande Winndere Ɗemɗe (bolle) Muynaaɗe (e enngeleere International Mother Language Day). Tuggude he hitaande 2000 ñalngu ngu ene mawninee e nder leyɗeele aduna ɗe kala. Faandaare UNESCO ko hirjinde e paamgol darnde ɗemngal e nder pinal aadee.Ɗemngal ko kuwtorgal ɓurngal doolnude e hatojineede ngam deengol donaaɗi e ƴellitgol pinal aade. Kuwtorogol ɗemngal neeniwal ngam nehde sukaaɓe leñol e ƴellitde ganndal ko jojjannde kala leñol.

Iwdi 21 Colte (Feeburuye) taƴto

Haa so tawii ko e hitaande ujunnaaje ɗiɗi, 21 Colte wonti ñalgu winndereyankeewu ne, e ngu mawnintenoo to leydi Bangladesh gila e hitaande 1957, ngam siftorde tato e almuuɓɓe maɓɓe jaaɓi-haaɗtirde ɓe dadiiɓe Pakistan fellunoo e oon ñalawma taw ene mbaɗa seppo ngam laamndaade keɓtinegol ɗemngal Bengal e ɓaɗtugol ɗum ɗemngal lawakeewal (langue officielle). E nder teemedannde sappo e jeenaɓere (t.19ɓere) ko adii nde leyɗeele ganndiraaɗe hannde Pakistan e Bangladesh ɗe ceertata e leydi Hinndi, mawɓe juulɓe ɓe e annduɓe mum en ene ndaraninoo ƴellitgol ɗemngal Urdu e haɓanaade yoo ngal wontu ɗemngal kuwtorgal hakkude juulɓe Hinndi, kono juulɓe haalooɓe ɗemngal Bengal ɓee wonaa noon njiyri. Ɓe kolliri hay so e ɓe njiɗi ngootaagu juulɓe Hinndi ne, ɓe ngonaa jaɓooɓe woppude ɗemngal muynaangal maɓɓe ene maaya. Annduɓe maɓɓe ko wayno Khan Bahadur (1873-1965) e debbo biyeteeɗo Rouqui (Rugiya) Sakhwat Hussain (1880- 1932) cuɓii kanum en winndude e ɗemngal Bengal. Ko ndeen dillere saabi jibineede fedde maɓɓe wiyeteende Muslim Shahittya Shamaj walla Muslim Literary Society e ɗemngal Enngele. Fedde ndee waɗi mooɓondiral mum gadanal ñalnde 27 e 28 lewru Colte hitaande 1927. E nder mooɓondiral he annduɓe ɓe caakti heen wallifooji e jaribooji baɗanooɗi ngam hollirde ɗemngal Bengal ene waawi wonde ɗemngal janngirngal e kuwtorogal e kala fannu nguurndam.

E hitaande 1947, Pakistan seerti e Hinndi, heɓi hoore mum kono diiwaanuji ɗiɗi ɗi, Fuɗnaange Pakistan (Bangladesh) e Hiirnaange Pakistan ndonki faamondirde sabu caɗeele pinal e ɗemngal. E hitaande 1948 laamu Pakistan feeñini kuuwgal biyngal ko ɗemngal Urdu tan gootal woni lawakeewal leydi Pakistan. Yimɓe Fuɗnaange Pakistan, ɓe keeweendi mum en ko ɗemngal Bengal kaalata, calii ngaal kuwgal. Ɗuum jibini dillere mawnde e nder leydi he. Laamu ngu haɗi kala seppo walla dente-dingaral. Almudɓe Duɗal Jaaɓi-haaɗtirde Dhaka e dawrugolyankooɓe Fuɗnaange Pakistan caalii ɗowtaade ndeen haɗde ɓe njuɓɓini seppo ñalnde 21 Colte 1952. Laamu nguu ne, neldi soldateeɓe e alkateeɓe njani e maɓɓe, pelli ɓe, mbari e maɓɓe almuɓɓe tato. Dillere ndee ɓeydii mawnude haa saaktii e nder leydi hee kala. Fotde duuɓi keewɗi ndeen dillere ɗemɗeyankeere ene jaalii e nder leydi he haa e 1956 laamu Pakistan jaɓi heɓtinde ɗemngal Bengal e waɗtude ɗum lawakeewal. Kono ndeen uure sellaani sabu ko kañum rewi haa e hitaande 1971, caggal hare wulnde, nde ƴiiƴam keewɗam rufaa e mum, Fuɗnaage Pakistan heɓi ndimaagu mum wonti leydi, wiyaa Bangladesh. Gila e ndeen hitaande 1952, kala nde 21 Colt arti, eɓe mawninatnoo ɗum kadi ɓe inniri ɗum ñalaande winndere heertaniinde ɗemngal muynaangal (musinaangal).

Hiimobe taƴto