Alfaa Yaayaa: Ceertol hakkunde baylitte

Content deleted Content added
No edit summary
Guaka (yewtare | ballitte)
mNo edit summary
Gorol 1:
'''Alfaa Yaayaa Jallo''' ko lamɗo diiwal [[Labe]] wonnoo, fewndo dawla alsilamaaku [[Fuuta Jaloo]]. Diiwal Labe ngal laatino fayda feccere Fuuta Jaloo, hakkee ko ngal yaajunoo,tentii ɓaawo dahugol leyɗeele janane wano leydi Seɓɓe (Manndinkooɓe) Ngaabu.
 
O jibinaa e hitaande [[1850]], geɗal Kumanco ɓiɗɗo debbo lamɗo Ngaabu on Janke Waali. o etii sortugol diiwal makko ngal e laamu Timmbo ngun. O tawano e janfiiɓe Almaami Bookar Biro ɓen. Nde o tawnoo Faransiiɓe ɓen eɓɓii dahugol Fuuta yewa laamu Almaamiiɓe ɓen, o ndaari no o gollidira e maɓɓe fii no o danndira laamu makko ngun. Ko nden faljere mawnde heɓunoo ardiiɓe Fuuta ɓen heewɓe e ngun jamaanu: ɓe anndaa feere bonnde Faransiiɓe ɓen ko "diviser pour régner" (waddindira laamoo), e maanaa ko addugol lurral hakkunde ɓiɓɓe leydi fii no joɗɗinira njaggu mun e hoore maɓɓe. Nde Faransiiɓe ɓen foolunoo Bookar Biro ka hare Pooredaaka e hitaande 1896 ɓe immanii follirgol lamɓe diiwe wallunooɓe ɓe gooto gooto kanyun e seekugol leyɗe maɓɓe watta pattaloy pattaloy. E hitaande 1905 ɓe janfii Alfaa Yaayaa ɓe egginiri mo Dahome. Ɓaawo ɗun ɓe artiri mo Fuuta kono o fuɗɗii eɓɓindaade fii dartagol laamu Porto ngun. Portooɓe ɓen huli darja makko huli wota o murtin leydi ndin. Ɓe nanngiti mo ɓe egginiri mo ngol ɗoo laawol [[Moritani]]. Ko ɗon o faatii e hitaande 1912. [[1969]] laamu PDG (Seeku Tuuree) artiri furee makko on kanko e [[Almaami Saamori]] Gine. Hiɓe belnaa berɗe Kamerun ka laamorde [[Konaakiri]]. Yimre ngenndiyankoore (Hymne National) Gine nden ko e gimol "Deemankan" tuugii: ko jeliiɓe Manndinkooɓe yimannoo Alfaa Yaayaa ngol gimol.
Hannde hannde [[Gine]] no semmbini fii Alfaa Yaayaa ƴettiri mo wa ŋanaajo leydi ndin mawɗo kono taariika makko on hollitii wonnde himo tawaa e bonnunooɓe dawla mo Karamoko Alfaa sincunoo on sabu ko lurre e janfaaji hakkunde yeesooɓe Fuuta ɓen to qarnu 19aɓo lo'ini tugale on dawla udditani kolonaaku laawol.